Çin’in Özel Uzay Şirketleri

Ticari uzay şirketleri dendiğinde akla ilk Spacex ve Amerikan şirketleri gelir. Bir çok kişi ise Çin’de de bu şirketlerle yarışabilecek girişimler olduğunu bilmez. Bu yüzden büyük hedefleri olan Çinli özel uzay şirketlerinden bahsedeceğim.

I-Space

Ekim 2016’da Pekin’de kuruldu. Şirket, katı ve sıvı yakıtlı yörünge roketleri geliştiriyor.

Hyperbola 1

Şirketin geliştirdiği ilk yörünge roketi. Çin’in balistik füzelerinden dönüştürüldüğü tahmin ediliyor.

Boyu ve çapı	24 m ve 1.4 m
Ağırlık	42 ton
Aşama sayısı	4 aşamalı (hepsi katı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 350 kg
Fiyat	5 milyon dolar

Bu roketin ilk fırlatması 25 Temmuz 2019’da başarıyla gerçekleşti ve yörüngeye ulaşan ilk Çinli özel şirket I-Space oldu. Daha sonra 1 Şubat 2021’de 2. Fırlatma denemesi roketin yörüngeye ulaşamamasından dolayı başarısız oldu.

Hyperbola 2

Şirketin halihazırda geliştirmekte olduğu yeniden kullanılabilir sıvı yakıtlı roket.

Boyu ve çapı	28 m ve 3.35 m (birinci aşamanın çapı)
Yakıt türü	Metan ve sıvı oksijen
Aşama sayısı	2 aşamalı (Sıvı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 1.9 ton

Mayıs 2020 de JD-1 motorunun ilk testi yapıldı. Roketin ilk aşamasının motorlarını ateşleyerek dik bir şekilde indirilmesi planlanıyor. Şirket fırlatma için 2021 yılını hedefliyor.

Uzay uçağı

I-Space’in başka bir projesi de, uzay turizmi için yeniden kullanılabilir yörünge altı uzay uçağı. Projeyle ilgili pek bir bilgi bulunmamaktadır.

LandSpace

LandSpace, 2016’da Pekin’de kuruldu. Şirket, teknolojik olarak Çin hükümetinin Long March 11 roketine dayanan katı yakıtlı yörünge roketi Zhuque-1’i ve tamamen özgün sıvı yakıtlı roketi Zhuque-2’yi geliştiriyor.

Zhuque-1

Zhuque-1’in ilk fırlatması 27 Ekim 2018’de Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi’nden yapıldı. İlk aşama ve ikinci aşama başarıyla çalıştı. Ancak üçüncü aşamada çıkan sorun nedeniyle yörüngeye ulaşamadı.

Boyu ve çapı	19 m ve 1.35 m
Ağırlık	27 ton
Aşama sayısı	3 aşamalı (hepsi katı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 300 kg

Bazı haberlere göre, katı yakıtlı roket motorlarının üreticisi, LandSpace ile olan sözleşmesini sonlandırdı. Bu, Zhuque-1’in ikinci bir uçuşunun olmayacağı anlamına gelebilir. Ancak henüz resmi bir açıklama yok.

Zhuque-2

Zhuque-2, sıvı oksijen ve metan ile çalışan orta kapasiteli bir fırlatma aracıdır. Roketin ilk aşaması dik bir şekilde inerek kurtarılacaktır. İlk fırlatmasının bu yıl yapılması planlanmaktadır.

Boyu ve çapı	48.8 m ve 3.35 m
Ağırlık	216 ton
Yakıt türü	Metan ve sıvı oksijen
Aşama sayısı	2 aşamalı (Sıvı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 4 ton

Şirket en son roketin daha gelişmiş bir versiyonunun daha üretilmesinin planlandığını açıkladı. Bu versiyon Zhuque-2A olarak adlandırıldı.

Boyu ve çapı	67 m ve 3.35 m
Ağırlık	225 ton
Yakıt türü	Metan ve sıvı oksijen
Aşama sayısı	3 aşamalı (Sıvı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 6 ton

Galactic Energy

Çin’in genç ve iddialı uzay şirketlerinden birisi.. Şubat 2018’de Pekin’de kuruldu. Şirket Ceres-1 ve Pallas-1 adında 2 roket geliştiriyor.

Ceres-1

İlk 3 aşaması katı olan küçük fırlatma aracıdır. İlk fırlatması 7 Kasım 2020’de başarılı bir şekilde yapıldı. Tianqi 11 adlı nesnelerin interneti için deneysel bir uydu yörüngeye bırakıldı. Bu sayede yörüngeye başarılı bir şekilde uydu gönderen 2. Çinli özel şirket oldular.

Boyu ve çapı	19 m ve 1.4 m
Aşama sayısı	4 aşamalı (ilk 3 aşama katı son aşama hidrazin tahrik sistemi)
Kapasite	LEO’ya 350 kg

Pallas-1

Şirketin geliştirdiği sıvı yakıtlı orta kapasiteli fırlatma aracı. Spacex’in Falcon 9’una benzerliğiyle dikkat çeken Pallas-1 de aynı şekilde yeniden kullanılabilir olacak. İlk fırlatması 2022’nin sonundan erken olmayacak şekilde planlanıyor.

Boyu ve çapı	42 m ve 3.35 m
Yakıt türü	RP-1 ve sıvı oksijen
Aşama sayısı	2 aşamalı (sıvı yakıtlı)
Kapasite	LEO’ya 4 ton

Daha ağır yükler için geliştirilen Pallas-2 ise Falcon Heavy esas alınarak tasarlanmıştır. Pallas-1’deki 7 motordan 21 tanesi Pallas-2’de bulunmaktadır. Pallas-2’nin yük kapasitesi LEO’ya 14 tondur.

OneSpace

2015 yılında Pekin’de kuruldu. Şirket küçük uydu piyasası için roketler geliştiriyor.

İlk geliştirdikleri roket OS-M, 4 aşamalı katı yakıtlı bir yörünge roketidir. Yaklaşık 19 metre boyunda ve 500 kilometrelik SSO’ya 112 kilogramlık yükleri taşıyabiliyor. İlk fırlatma denemesi 27 Mart 2019’da fırlatmadan bir dakika sonra başarısız oldu. İlk aşama ayrılmasından sonra bilinmeyen bir nedenle aracın kontrolü kaybedildi.

Şirket gelecekte OS-M2 ve OS-M4 adlı daha gelişmiş roketleri üretmeyi planlıyor. 2 ve 4 boosterlı versiyonlar olarak tasarlanan roketlerden OS-M4, SSO’ya 550 kilogram taşıma kapasitesine sahip.

Son olarak…

Çin’deki özel uzay şirketlerinin hepsi bu kadar değil. Son 4 yılda 20’den fazla özel girişim olduğu biliniyor. Ancak Çin’in halka açık olmama alışkanlığı şirketlerin de içine kapanık olmasına neden olabiliyor. Bazı şirketler daha çok bilgi paylaşmakta ama hiçbirisi Batılı rakipleri kadar paylaşımcı değil. Bu şirketlerden birkaçının geleceğinin parlak olduğunu söyleyebilirim.

Kaynakça

http://www.i-space.com.cn/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/I-Space_(Chinese_company)

http://www.landspace.com/about/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/LandSpace

http://www.galactic-energy.cn/index.php/En

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Galactic_Energy

https://www.google.com.tr/amp/s/www.nextbigfuture.com/2017/09/linkspace-is-a-chinese-startup-that-will-try-to-make-reusable-rockets-like-spacex.html