Herhangi bir videoyu izlerken veya başka bir roket severle konuşurken mutlaka Starship kelimesini duymuşsunuzdur. Belki de bu konu hakkında biraz bilgi sahibisiniz fakat diğerleri kadar çok şey bilmiyorsunuz... Yayınlarda veya sohbetlerde bu konuya yabancı kalmamak ve her yönünden yeteri kadar bilgi sahibi olmak istiyorsanız doğru yerdesiniz, Starship Rehberi’ne hoşgeldiniz!
Starship tam olarak nedir ve ne işe yarar?
Starship, uzay endüstrisi alanında oldukça yenilikçi bir özel şirket SpaceX’in en büyük roketi olan ve gelecekte çok çeşitli yerlerde kullanılması planlanan tamamen yeniden kullanılabilir bir rokettir. Kullanılacağı alanlara örnek olarak:
- İletişim ve gözlem uydularını yörüngeye çıkarmak
- Şirketin uzaydan internet projesi Starlink’in uydularını yörüngeye çıkarmak
- Turistik görevlerde kullanılarak uzay turizmini yaygınlaştırmak
- Uzay istasyonlarına kargo ve insan seferleri düzenlemek
- Ay’da kurulacak olan üslere kargo ve insan seferleri düzenlemek
- Mars’ta kendi kendine yetebilecek olan bir şehir inşa etmek için gerekli tüm malzemeleri ve orada yaşayacak olan nüfusu taşımak
- Dünya üzerindeki bir noktadan bir noktaya 1 saatin altında sürecek yolcu taşımacılığı yapmak örnek verilebilir.
Starship’in boyutları ve bilinmesi gereken teknik özellikleri
Starship roketi aslında temelde 2 bölümden oluşur: Starship ve Superheavy. İsimlendirme konusunda kafa karıştırıcı olan nokta ise şudur ki -bunu belirtmeden geçemezdik- Starship hem roketin tamamının adıdır; hem de roketi oluşturan iki bölümden, üstte kalan kısmın adıdır.
Roketin bu iki bölümü size ayrı ayrı anlatmadan önce gelin roketin tamamının özelliklerine bir bakalım. Starship’in boyu 120 metre, çapı ise 9 metredir. Alçak Dünya Yörüngesine taşıyabileceği yük miktarı 100-150 ton arasındadır. Yakıt olarak metan + oksijen olarak 2 bileşen kullanır; Raptor adı verilen motorlar bu bileşenleri kullanarak yerçekimine zıt yönde bir itki oluşturur ve bu kuvvet Starship’in havalanmasını sağlar. Fırlatma maliyetinin ise 10 milyon dolardan daha az olacağı tahmin ediliyor. (Roketler için 10 milyon dolar, oldukça küçük bir değer.)
Starship’in üst bölümü: Starship
Yörüngeye taşınacak olan yükün bulunduğu kısım olan bu bölümün boyu 50 metre, çapı ise 9 metredir. 3 adet atmosferik Raptor motoru (Dünya içerisinde daha fazla performans veren) + 3 adet vakum Raptor motoru (uzay ortamında daha fazla performans veren) motor bulundurur. Farklı türlerde motorların bulunmasının sebebi ise roketin hem Dünya’da hem de uzayda çalışması gerekmesidir, böylece her ortamda uygun motorlar kullanılır. Bu bölüm farklı amaçlı görevlere göre farklı tasarımlara sahiptir. İnsanlı uçuşlar için ayrı, yakıt ikmali uçuşları için ayrı, kargo uçuşları için ayrı ve Ay inişleri için de ayrı tasarımları bulunur. Peki, yakıt ikmali uçuşları dedik. Nedir bu yakıt ikmali?
Starship’in en önemli özelliklerinden birisi de yakıt ikmali yapabilmesidir. Fırlatıldıktan sonra yörüngeye çıktığında içinde kalan yakıt miktarı çoğu şeye yetmeyecek bir durumdadır. İşte tam bu noktada yakıt ikmali devreye girer, içi tamamen yakıtla dolu Starship’ler fırlatılır ve yörüngede yakıtı azalmış bir şekilde bulunan diğer Starship’e kenetlenirler. Yakıt transfer edilir ve ikmalini tamamlamış olan Starship dünyaya geri döner. Bu döngü 4-6 kez tekrarlanır ve Starship tamamen doldurulmuş hale gelir.
Gelelim Starship’in yeniden kullanılmasına… Normal bir yeniden kullanma süreci, aracın görevini tamamladıktan sonra atmosfere giriş yapıp karadaki veya denizdeki bir iniş alanına dikey bir şekilde inmesiyle gerçekleştirilir. Hemen ardından ise roketin yenilenme süreci başlar ve onlarca gün sonra tekrar fırlatılabilir hale gelir. Starship’te ise bu olaylar biraz farklı gerçekleşiyor. Atmosfere giriş sırasında dikey değil de yatay bir şekilde duran Starship, bu duruşunu yüzeyden yaklaşık 1 kilometre yüksekliğe kadar koruyor ve böylece hava sürtünmesinden en iyi şekilde yararlanıp hızını olabildiğince azaltıyor. Starship’in üstünde ve altında ikişer tane bulunan kanatçıklar işte tam da bunu sağlamak için varlar. Yüzeye yaklaştığında ise aniden motorlarını ateşliyor ve alt kanatlarını kapatarak hava sürtünmesini tek bir kısmına odaklayıp ani bir dönüş gerçekleştiriyor. Yakalama kollarına kadar hızını yavaşlatıp üst kanatları üzerine iniş yapıyor. Sonrasında ise yakalama kolları onu tekrar rampaya yani Starship’in alt bölümünün üstüne koyuyor ve diğer uçuş için hazırlıklar başlıyor. Gördüğünüz gibi Starship’te uzun süren bir yenileme süreci yok, tam aksine hızlı bir yeniden kullanım söz konusu ve bu da fiyatını oldukça düşürüyor.
Starship’in alt bölümü: Superheavy
Superheavy, roketi yörünge hızına ulaştırmak için kullanılır. 70 metre boyunda ve 9 metre çapındadır. 33 adet atmosferik Raptor motoru bulunur. Yeniden kullanımı için üst tarafında 4 adet grid fin bulundurur. Bu finler yeniden kullanılabilirlik için kullanılır. Atmosfere giriş sırasında sürtünmeyi artırarak Superheavy’i yöndenlendirmede kullanılır. Sonrasında ise 33 motordan yalnızca 3’ü ateşlenerek yakalama kollarına finleri üzerinde iniş yapar.
Kısaca Starbase
Yukarıdaki yazılarda sürekli yakalama kolları ifadesini duymuşsunuzdur, şimdi bu ve bunun gibi terimleri açıklayalım. Starbase; Starship ve Superheavy’lerin üretildiği, test edildiği ve fırlatıldığı yerdir. Temelde 2 ayrı yerden oluşur: üretim tesisi ve fırlatma rampası.
Üretim tesisinde büyük binalar (widebay, highbay, midbay, smallbay) ve çadırlar içerisinde paslanmaz çelik kullanılarak Starship, halkalar halinde inşa edilir. Motorlar ve ısı kalkanları ise Amerika’da bulunan ve yine SpaceX’e ait olan başka fabrikalardan gelir.
Fırlatma rampasını ise GSE tankları (Starship’e doldurulacak yakıtın depolandığı yerler ki bunları kulenin hemen yanında 8 adet beyaz silindir yapı olarak görebilirsiniz.), kule (Yakalama kollarının takılı olduğu ve çeşitli destek sistemlerini de bulunduran çevredeki en uzun yapıdır.), yörünge fırlatma masası (kulenin hemen yanında bulunan ve fırlatma sırasında Starship’in üzerinde bulunduğu rampadır.), yörünge altı rampalar A ve B (bu rampalar yeni araçların testleri için kullanılıyor.) oluşturur.
Ayrıca görev kontrol merkezi olarak Stargate isimli bir bina da bulunuyor.
Yol kapatmaları ve pad clear gibi ifadeler ne anlama geliyor?
Bu ifadeler uçuşa veya teste yaklaşıldığında alınan bazı önlemleri ve aşamaları belirtir. Yol kapatmaları, Starbase’nin hemen yanında bulunan yolun testler ve uçuşlar sırasında kapatılmasını sağlar ve insanları güvende tutar. Pad clear, uçuşa veya teste az bir süre kaldığında kalan son çalışanların rampayı boşaltmasını sağlar. Vent, Sarship’e yakıt doldurulmasına başlandığını belirtir. Siren, kalkışa veya teste yaklaşık olarak 10 dakika kaldığını belirtir. Scrub, hava durumu, güvenlik ihlali gibi çeşitli sebeplerden ötürü ertelenen bir fırlatma veya test için kullanılan bir ifadedir.
Test türleri nelerdir?
Basınç testi, aracın gerekli basınçlara dayanıp dayanamadığını test etmek için yapılır. Cryo testi, aracın tanklarının tamamına nitrojen veya metan+oksitleyici doldurulup, yakıta gösterdiği tepkiler ve sensörlerdeki değerler ölçülmesidir. Statik ateşleme, aracın motorlarını kısa süreliğine ateşleyerek her şeyin düzgün çalışıp çalışmadığı testtir.
- Dikkat: Starship ve Starbase hızlı bir şekilde geliştiği için alınan fotoğraflar günümüzdeki görüntülerin aynısı olmayabilir.
Gerçekten harika bir yazı olmuş.